Türk Seremonisi İçin Marş*

Türk seremoni müziği, Lully tarafından bir komedi için bestelenmiş görkemli bir marştır. Oyunun adı Le Bourgeois Gentillome’dur, (Kibarlık Budalası). Moliere tarafından, Kral XIV. Louis’nin talimatıyla yazılmıştır. İstenilen Bay Jourden’ı bir Mamamouchi’ye ( Arapçaya uyarlanmış terim olabilir – anlamı: herhangi gerçek bir idrake sahip olmadan, kendi kendine öyleymiş edası veren kimse.) dönüştürmektir. Bestenin ortaya çıkmasında, bulunulan dönem içinde “Turquerie” (Türklük)  modasının yaşanması, en önemli etkenlerdendi.

Komedi-Bale, Chambor’da, 14 Ekim 1670 tarihinde, kralı eğlendirmek için düzenlendi ve Palais-Royal’ın tiyatrosunda, 23 Kasım 1670’de kralın tiyatro grubu tarafından, İlk kez Paris’te halka açık olarak temsil edildi. Oyun, “Absürt Türk Balesi” isteyen kralın, bizatihi emrinin bir neticesiydi.

Güneş Kral, XIV. Louis

Kralın absürt bale istemesinin nedeniyse emrinin gerekçesini açıklar; 1669 yılında, Versay Sarayı, ilk Türk Büyük Elçisi’ni karşılamak için, en kıymetli servetlerini açığa çıkarttı. Bütün bu süsleme işlemleri biraz olsun ilgiyi hak ediyordu;  kralın altın brokarı elmaslarla kaplanmıştı “ışıkla çevrili gibi gözüküyordu”, şapkası “devasa kuştüyü buketleriyle” bezenmişti.

Daha sonra, Güneş Kral, münasebet gereği, Haşmetli Bey’in (Padişah) mektubundan tercüme yapan, şövalye Arvieux’dan, “Elchi” (Elçi) kelimesinin “Büyükelçi” demek olduğunu, orada bulunmadığını ve dahi Süleyman Ağa’nın da görevli bir elçi olmadığı, itibarı olmayan bir temsilci olduğunu öğrendi.

Bu meseleye adanmış bütün şatafat, kendini boş yere kullanılırken buldu. Reva görülen bu alaydan kurtulmak için, XIV. Louis, Lully’ye “Absürt Türk Balesi” emrini verme fikrini buldu, böylece o da Türklerle alay edebilecekti.

Versay Sarayı

Fransa ve Türkiye arasındaki, diplomatik bağı yenilemek adına yapılan bu protokol ziyareti, tam anlamıyla bir felaketle sonuçlandı, ancak yine de iki önemli olaya sebebiyet verdi; Fransa’ya kahvenin girişi, Osmanlı İmparatorluğu’nun zihinlerde ilgi uyandırması ve onu ehlileştirmeye çalışmak.

Topkapı Sarayı

Bu oyunun ortaya çıkmasına etken olarak; 1669’da, Kral’ın huzurunda "Müteferrika Süleyman Ağa", Osmanlı Sultanlık sarayının, XIV. Louis'nin sarayından kat kat güzel olduğunu söyleyerek Fransızları aşağılaması da, emrin verilme nedenlerinden biri olarak yazılmakta. 

   

Lully

Oyunun, Chambor’da ilk temsilinde, Moliere, Bay Jourden ve Lully’de Büyük Müftü karakterini canlandırmıştır. Bay Jourden’ın dönüşümü, Kibarlık Budala’sının ana meselesidir ve oyun onun etrafında şekillenirken, komedi-balenin yazılış amacını resmeder. Piyes her şeyiyle Osmanlı’yla bağlantılıdır.

Moliere

Temsilde, tüm enstrümanlar aynı tempoda kullanılır, trompet ve timpani dışında, onlar kutlamalara saklanır.  Ağır tonda G minör, Lully’nin geniş opera uvertürleri, noktalı ritimlere benzer. Geniş akortlar (tempo için) yazarların boşluk bırakmasına yardım eder. Bay Jourden, müziğin büyüklüğüyle, diğerleri ona gülerken,  varlığının en harika anlarını yaşadığını düşünür.

Bu marş, iki bölümden oluşur (A ve B, her biri kendi temposunda). Aralıksız tekrar, git gide icrayı ve ölçüyü değiştirebilir ve oynayanların başlarını döndürebilir.

*Marche pour la cérémonie des Turcs

Le Roi Danse Filminden Bir Bölüm:

 Filmin bu sahnesinde hem beste hem oyun, döneminde görülebilir.